Yabancı Ülke Mahkemeleri Tarafında Verilen Yargı Kararlarının ve Boşanma Kararlarının Türkiye’de Geçerli Hale Getirilmesi
Yabancı bir ülke mahkemeleri tarafından verilen boşanma kararların Türk makamları nezdinde tanınabilmesi için belli yargısal ya da idari işlemlerin gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Türk vatandaşlarının yurtdışında boşanmış olması kendiliğinden Türkiye’de geçerli olmayacaktır. Bunun durum kendileri ve ölüm durumunda mirasçıları nezdinde hukuki ve maddi mağduriyetlere sebebiyet verebilir. Yabancı mahkeme kararının Türkiye’de geçerli olabilmesi için Tanıma/Tenfiz davası açmak gerekmektedir.
Tanıma; yabancı mahkeme tarafından verilen kararın Türkiye’deki makamlar nezdinde geçerli bir boşanma kararı etkisini göstermesi anlamına gelmektedir. Tenfiz ise; yabancı mahkemenin, boşanma kararı yanında velayet, nafaka, tazminat gibi boşanmanın ferileri hakkında da karar vermiş olması durumunda, bu kararların Türkiye’de icra edilebilmesi anlamına gelir.
Tanıma Tenfiz Davasının Şartları Nelerdir?
1. Yabancı mahkeme tarafından verilen bir boşanma ilamı bulunmalıdır.
2. Verilen boşanma kararı kesinleşmelidir. Diğer bir ifade ile o ülke hukukunda göre tüm istinaf ve temyiz gibi tüm yargısal aşamaların tamamlanmasıyla kesinleşmiş bir yargı kararı bulunmalıdır.
3. Boşanma kararında Türk kamu düzenine açıkça bir aykırılık bulunmamalıdır.
4. Söz konusu karar yabancı mahkeme tarafından verilmiş hukuk davalarına ilişkin bir karar olmalıdır.
5. Kararın Verildiği Ülke İle Türkiye Arasında Karşılıklılık (Mütekabiliyet) Bulunmalıdır: Yabancı ülke ve Türkiye arasında boşanma kararlarının tanınması konusunda uluslararası hukuktan kaynaklanan karşılıklılık ilkesi gereği iki taraflı yükümlülük bulunması gerekir.
Tanıma Tenfiz Davası İçin Hangi Evraklar Gerekir?
1. Öncelikle boşanma kararını veren yabancı mahkemeden imzalı ve mühürlü karar sureti alınmalıdır.
Yabancı mahkeme tarafından verilen boşanma kararı yabancı ülkenin kendi iç hukuk düzenlemesine göre kesinleşmiş bir karar olmalıdır. Türk hukuk sistemimize göre kesinleşme; mahkeme kararına karşı itiraz, istinaf ve temyiz yollarının tüketilmesi, yasa yoluna başvurudan feragat edilmesi ya da başvuru süresinin geçirilmesi ile mümkündür.
2. İkinci olarak Konsolosluktan apostil şerhi alınması gerekir. Apostil şerhinin amacı, kararı veren yabancı ülke yetkili makamlarının, kararı vermeye yetkili olduğunun konsoloslukça tespiti için istenen onaydır.
Türkiye Cumhuriyeti'nde Apostil tasdik şerhi koymaya yetkili makamlar:
1. İdari belgelere: Valilikler, Valiler, Vali adına Vali Muavinleri ve Hukuk İşleri Müdürleri, Kaymakamlıklar;
2. Adli Belgelere: Ağır Ceza Mahkemesi kuruluşu olan merkezlerdeki Adalet Komisyonu Başkanlıkları.
Görüldüğü üzere Boşanma kararları MAHKEMELER tarafından verilebileceğinden, Apostil şerhi Ağır Ceza Mahkemesi kuruluşu olan merkezlerdeki Adalet Komisyonu Başkanlıklarından alınmalıdır.
3. Yurtdışında boşanan ve boşanma kararını Türkiye’de tanıtmak isteyen kişilerin tanıma tenfiz davası açması gerekir. Bu davanın açılabilmesi için ise yabancı mahkeme kararının apostil edilmesi gerekir.
Apostil Nedir, Nereden Alınır?
4. Apostil şerhi yabancı boşanma kararının uluslarası alanda geçerli olmasını sağlayan bir şerhtir. Bu şerh olmadan yabancı mahkeme kararının tanınması mümkün değildir. Tanıma tenfiz davaları genellikle avukat yardımı ile açıldığından apostil konusunda yeterince tecrübeli bir avukatın hukuki yardımından yararlanmak önemlidir. Fakat bu davayı avukatsız olarak açan kişiler kararı apostil ettirmeden dava açarlarsa bu dava kabul edilmez.
5. Apostil şerhi her ülkede farklı bir kurum tarafından verilebilir. Bu nedenle her ülke için ayrıca araştırma yapmak gerekir. Örneğin Ankara’da açılan bir boşanma davasında karar çıktıktan sonra bu kararın apostilini Türk makamlarınca yapılır ve karar artık Lahey sözleşmesine üye tüm devletlerde geçerli hale gelir.
6. Apostil, taraftar (sözleşmeyi imzalayan) bir ülkenin sınırları dahilinde düzenlenen, diğer bir taraftar ülkenin sınırları içinde ibraz edilmesi gereken resmi belgeler için, bu belgenin hangi yetkili makamdan verildiğini belirten o ülkenin (belgenin düzenlendiği ülkenin) yetkili makamları tarafından yapılan bir onaydır (belge hangi ülkede düzenlendiyse apostil o ülkede yapılır). Lahey Söz. Md. 6.
7. Apostil şerhi alacak kişilerin belgenin eksik olmaması açısından göz önünde bulundurmaları gereken bazı detaylar bulunur. Apostil şerhi içeriğinde herhangi bir eksiklik veya hata oluşması durumunda alınmış olan boşanma kararı Türkiye’ de tanıma ve tenfiz işlemlerinin geçerlilik kazanamamasına yol açacaktır.Bu yüzden de apostil şerhi içerisinde mutlak suret ile yer alması gerekli olan hususların bulunmasına özen gösterilmesi gerekir.
8. Buna göre apostil şerhi içerisinde bulunması gereken hususlar;
• Belgenin düzenlenmiş olduğu ülke adı
• Belgenin imzasını atan kişi isim ve soy ismi
• Belgeye imza atan kişinin sıfatı *Belgeye mührün hangi yurtdışı makamı tarafından atıldığı
• Belgenin nerede düzenlenmiş olduğu
• Belgenin düzenlenmiş ve tasdik edilmiş olduğu tarih
• Apostil şerhinin düzenlemesini yapan yetkili makam
• Apostil şerhi numarası
• Apostil şerhini düzenleyen makamın kaşe ya da mührü
• Apostil şerhini düzenleyen yetkili kişinin imzası şeklindedir.
Yabancı Bir Ülke Mahkemesi Tarafından Verilen Boşanma Kararının Türkiye’de Tanınması
Yabancı bir devlet mahkemesi tarafından verilen boşanma kararının geçerlilik kazanabilmesi için tanıma usulüne başvurmak gerekir. Ancak 2018 yılında getirilen yeni düzenleme ile sadece tanıma işlemi yapılacaksa bu işlem nüfus müdürlüğünden yapılabilir.
Boşanma kararına ek olarak nafaka, tazminat, velayet gibi kararlara da hükmedildiyse bunlar için tanıma kararının alınması yeterli olmayacaktır. İcrası gereken bu kararın Türk makamları tarafından icra edilebilmesi için ayrıca tenfiz davasının da açılması gerekecektir. Ancak ister tanıma işlemi olsun ister tenfiz davası bu hükmün icrası için apostil işlemi zorunludur. Son olarak boşanma kararlarının tanıma ve tenfizi için gerekli olan belgeler şu şekildedir:
• Yabancı Devlet mahkemesince verilen kesinleşmiş kararın aslı (kararda kesinleştiğine dair ibare-mühür vb. bulunmalıdır)
• Mahkeme kararı için alınmış apostil şerhi
• Yukarıda bahsettiğimiz şekilde apostil tercümesi,
• Kararın ve kesinleşme şerhinin yeminli tercüman tarafından tercüme edilmesinden sonra noterden alınan onay.
Yabancı mahkemenin boşanma kararı Türkçe olarak tercümesi yapılmalıdır. Tercüme yeminli tercüme büroları aracılığıyla yapılmalıdır.
Apostil Nedir?
Apostil, bir belgenin gerçekliğinin tasdik edilerek başka bir ülkede yasal olarak kullanılmasını sağlayan bir belge onay sistemidir. Apostil’in kuralları 6 Ekim 1961 tarihli Lahey Konvansiyonuyla tespit edilmiştir. Apostil kuralları yalnızca Lahey Konferansı’na üye veya taraf devletler arasında geçerlidir.
Bu belge onay sistemiyle ilgili üye veya taraf devlet tarafından saptanan yerel bir merci, bakanlık, vb. bir kuruluş, belgenin gerçek olduğunu onaylayarak, başka bir üye veya taraf ülkede 6 Ekim 1961 tarihli Lahey Konvansiyonunda belirlenen kurallar çerçevesinde kullanılması için yasal hale getirirler.
Apostil tasdiki gerçekleştirilen belge, Lahey Konferansının tüm üye ve taraf devletlerinde geçerli bir belge olarak kabul edilir.
"Yabancı Resmi Belgelerin Tasdiki Mecburiyetinin Kaldırılmasına Dair 5 Ekim 1961 tarihli Lahey Sözleşmesi" 16.9.1984 tarihli ve 18517 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak ülkemiz açısından 29.09.1985 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Anılan sözleşmenin 1. maddesinde Apostil Şerhinin "Akit Devletlerden birinin ülkesinde düzenlenmiş olup da diğer bir Akit Devlet ülkesinde kullanılacak olan resmi belgelere" uygulanacağı öngörülmektedir. Anılan sözleşmeye taraf ülke vatandaşlarının kendi ülkelerinde düzenlettikleri söz konusu belgeleri taraf olan diğer ülkelerde doğrudan kullanmaları, bu suretle işlemlerde külfetin azaltılması, kolaylığın ve süratin sağlanması amaçlanmaktadır.
Tanıma ve Tenfiz Kararı Alınabilmesi için Gereken Diğer Şartlar:
Karar, Davalının Savunma Haklarına Riayet Edilerek Verilmiş Olmalıdır
Kanun, tanıma tenfiz davası için savunma haklarına riayetsizliğin bir ret sebebi olarak dikkate alınması davalının itirazına bağlanmaktadır.
Savunma haklarına riayet edilip edilmediği, esas davanın görüldüğü ülke hukukuna göre belirlenmektedir. Davanın görüldüğü ülke hukukundaki savunma hakkına ilişkin düzenlemelerin, bu hakkın kullanılmasını ortadan kaldırıcı, zorlaştırıcı veya kısıtlayıcı nitelikte olması bu şartın eksikliğine yol açmaktadır.
Davalının savunma haklarına riayet edilip edilmediği üç husus incelenmek suretiyle tespit edilmektedir. Kararın verildiği yabancı mahkemenin bulunduğu yer kanunları uyarınca usulüne uygun olarak,
• Davaya çağırılmış bulunması
• Davada temsil edilmiş bulunması
• Gıyapta hüküm kurulması bakımından aranan şartların varlığı halinde bu şekilde hüküm kurulmuş olması
halinde davalının savunma haklarına riayet edildiği kabul edilmektedir.
Tanıma Tenfiz Davası Ne Kadar Sürer? Bizzat Katılmak Gerekir mi?
Tanıma tenfiz davasında, eşlerden her biri kendi başına ya da vekili aracılığı ile bu yola başvurabilir. Diğer eşin başvuru anında olmasına gerek yoktur. Ancak davalı eşe tebligat çıkarılması, yasa gereği zorunludur. Davalar genel olarak kısa sürmekte olup, tebligat aşamasına göre dava süresi değişkenlik göstermektedir. Taraflar bir avukat ile temsil edildikleri takdirde davaya bizzat katılma zorunlulukları bulunmamaktadır. Davalı eş tebliğ yapılmasına rağmen duruşmaya katılmaz ya da kendisini bir avukat ile temsil ettirmez ise yokluğunda karar verilebilir.
Tanıma Tenfiz Usulü
Tanıma ve tenfiz, 5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun kapsamında düzenlenmiştir. Tanıma ve tenfiz, esasen, yabancı mahkeme kararlarının Türk hukuku tarafından kabul edilmesini ve Türkiye’de icra edilmesini sağlar. Yabancı mahkemelerde verilen her kararın Türkiye'de uygulanabilmesi için tanıma ve tenfiz usulünün tamamlanması gerekir. Tanıma ve tenfiz kararı kural olarak mahkemelerce verilebilir. Ancak yukarıda da ifade ettiğimiz üzere yabancı mahkeme tarafından yalnızca boşanmaya hükmedilmişse istisna olarak 2017'den itibaren idari makamlar da tanıma tenfiz için yetkili kılınmıştır.
Tanıma Tenfiz Davası Hangi Ülkeler İçin Söz Konusu Olur?
• Almanya, Hollanda, İngiltere, Amerika, Avusturya, Kanada, İsviçre, Belçika, Fransa, Norveç, Avustralya, Azerbaycan, Türkmenistan, Rusya, Ukrayna, İsveç, Slovakya, Macaristan, İtalya, İspanya, Japonya, Mısır, Çin, Gürcistan, Yunanistan, Bulgaristan, Makedonya’da verilen boşanma kararları için tanıma tenfiz davası açılmalıdır.
Yeni Düzenleme Neler Getirdi?
690 Sayılı KHK ile yurtdışında boşanan vatandaşların; boşanma kararını, tanıma tenfiz davası açmaksızın idari yol ile tanıtabilmesi olanağı getirilmiştir. Bu değişiklik yalnızca boşanma, evliliğin butlanı ve iptaline yöneliktir. Eğer boşanma kararının içeriğinde; velayet, nafaka, tazminat, çocukla kişisel ilişki vs. hususlarda da karar verilmişse, mahkemede tanıma tenfiz davası açmak gerekmektedir.
Boşanmanın tanıma ve tenfizi kararı alınmış olsa dahi bu aşamda yapılması gereken işlemler tamamlanmış değildir. Boşanma kararı tarafların medeni halinde değişikliğe yol açacağı için kişinin nüfus kayıtlarında değişiklik yapılması gerekir. Boşanma kararı nüfus idaresine başvurularak Nüfus Kütüğüne Tescil edilmelidir. Boşandıktan sonra nüfus cüzdanının, kimliğin değiştirilmesi için istenilen nüfus müdürlüğüne, yurt dışında konsolosluğa başvurulabilir. Nüfus cüzdanının aynı gün değişmesi mümkün olabilmektedir.