Avrupa insan hakları mahkemesi depremlerden etkilenen illerden yapılacak başvuruların tabi olacağı usule ilişkin bir açıklama yayınladı. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), depremden etkilenen kişilerin mahkemeye yaptıkları veya yapacakları başvurularla ilgili bir dizi kolaylaştırıcı karar aldı.
AİHM'den yapılan açıklamada, deprem bölgelerinden gelen veya gelecek başvurularla ilgili mağduriyet yaşanmaması için dava süreçleriyle ilgili kolaylık sağlanacağı belirtildi. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi yaptığı yazılı açıklamayla mahkeme iç tüzüğünün 47. maddesi uyarınca deprem sonrası OHAL ilan edilen kentlerden 6 Şubat öncesi veya sonrası yapılan başvuruların değerlendirilmesinin ikinci bir açıklamaya kadar askıya alındığını bildirdi.
Mahkemenin deprem bölgesinden AİHM'ye gelen, başvuru süreci devam etmekte olan ya da biten davalarla ilgili taraflara bilgi vermeyi sürdüreceği kaydedilen açıklamada, kesinleşen mahkeme kararlarına itirazlarla ilgili olarak da, üç ayla sınırlı olan sürenin, deprem bölgelerinden gelen başvurular için uzatılabileceği aktarıldı. Ancak dört aylık başvuru süresi kuralına dair genel bir uzatma getirmedi (Sözleşme'nin 35. Maddesi). Mahkeme bu kabul edilebilirlik kriterini değerlendirirken, içinde bulunulan istisna halini göz önüne alarak her bir başvurunun somut koşullarına göre karar vereceğini belirtti. Süresinde yapılamayan başvurularda gecikmenin depremden dolayı içinde bulunulan olumsuz koşullardan Kaynaklandığının ortaya konması önem arz etmektedir.
• Deprem bölgelerinden yapılan başvurularla ilgili hükümetin görüşlerine karşı ilave bir bilgi istenmesi veya maddi tazminatlarla ilgili ihbar süresi de uzatıldı.
• Mahkemeden bir karar çıkması halinde deprem bölgesinde yaşayan başvuru sahipleri için öngörülen üç aylık itiraz süresi de yine uzatıldı.
• Açıklamada, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin (AİHS) 35. maddesi uyarınca dört aydan fazla genel uzatma olmayacağına dikkat çekilirken, bununla birlikte mahkemenin, olağanüstü durumları dikkate alarak bu kabul edilebilirlik kriterine uygunluğu değerlendirmeyi sürdüreceği kaydedildi.
Açıklama şu şekildedir.
6 Şubat 2023 tarihinde Türkiye’de gerçekleşen depremlerden etkilenen bölgedeki halkın yaşadığı zorlukları göz önünde bulunduran Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Türkiye Hükümeti’nin 15 Şubat 2023 tarihli depremlerden etkilenen illerde olağanüstü hâl ilan edildiğine dair bilgi verdiği mektubuna istinaden, bir dizi tedbir almaya karar vermiştir.
Aşağıda belirtilen söz konusu tedbirler doğal afetten etkilenen tüm illerden gelen başvurular bakımından uygulanacaktır.
• 6 Şubat 2023 tarihinden sonra Mahkeme’ye ulaşan ve daha önce ulaşmasına rağmen Mahkeme İçtüzüğü’nün 47. Maddesine uygunluk değerlendirmesi henüz yapılmamış olan başvurular bakımından, yeni bir bildirime kadar bu değerlendirmenin yapılması askıya alınmıştır.
• Dört aylık başvuru süresi kuralına dair genel bir uzatma öngörülmemiştir (Sözleşme'nin 35. Maddesi). Ancak Mahkeme bu kabul edilebilirlik kriterini değerlendirirken, içinde bulunulan istisnai hali göz önüne alacaktır.
• Davalı Devlete bildirilecek olan başvurularda, tarafların davaya etkili bir biçimde katılıp katılamayacakları olabildiğince göz önüne alınarak işlem yapılacaktır.
• Kabul edilebilirliğe ve esasa dair kararlar alınmaya devam edilecektir. Bu kararlar taraflara mevcut tüm yöntemler kullanılarak bildirilecek ve HUDOC veri tabanında yayımlanacaktır.
• Süre uzatma talepleri her başvurunun özel koşullarında ayrı ayrı değerlendirilecektir.
• Tarafların davanın Büyük Daire önünde yeniden görülmesini talep edebilecekleri üç aylık süreye dair genel bir uzatma öngörülmemiştir (Sözleşme'nin 43. Maddesinin 1. paragrafı). Ancak geç gelen taleplerin kabul edilip edilmeyeceği içinde bulunulan istisnai hal göz önüne alınarak değerlendirilecektir.
• Mahkeme’ye ulaşan gönderiler olağan şekilde incelenecektir. Mahkeme’nin mektupları mevcut tüm yöntemler kullanılarak gönderilecektir.
• Yeni bir bildirime kadar kayıttan düşürme uyarısı içeren mektuplar gönderilmeyecektir. Ayrıca kayıttan düşürme uyarısı içeren mektuplarda tanınan sürenin 6 Şubat 2023 tarihinden sonraki bir tarihte bittiği davalarda Sözleşme’nin 37. Maddesinin 1. Paragrafının a bendi uyarınca kayıttan düşürme kararı alınmayacaktır. Başvurucunun başvuruyu takip etme niyetinin olmadığını açıkça belirttiği durumlarda kayıttan düşürme kararı alınabilir.
• Mahkeme Başkanı gerekli gördüğü takdirde bu tedbirlere istisna tanınmasına karar verebilir.